Trẻ béo phì: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa tốt nhất theo độ tuổi

I. Triệu chứng bệnh béo phì ở trẻ em là gì?

Tổ chức y tế thế giới WHO đưa ra những mức nhất định để phân định cân nặng và sự phát triển của trẻ: suy dinh dưỡng, bình thường, thừa cân và nguy hiểm nhất là bệnh béo phì.

Béo phì (tiếng anh là obesity) được định nghĩa là hiện tượng trong cơ thể lượng mỡ tích tụ lại trên các vùng bộ phận của cơ thể vượt mức quy định cho phép.

Một trong những dấu hiệu cơ bản để phán đoán trẻ em gặp vấn đề báo động cân nặng (thừa cân béo phì) là nhìn ngoại hình lớn, trọng lượng cơ thể nặng bất thường.

Trẻ bị béo phì ngày một gia tăng ở Việt Nam

Tuy nhiên, không phải chỉ nhìn vào trọng lượng cơ thể cao hơn bình thường hay sự phát triển vượt bậc so với các bé cùng độ tuổi đều là bị bệnh béo phì.

Bởi từng giai đoạn phát triển của cơ thể tương ứng với các mốc độ tuổi sẽ có những đánh giá khác nhau về cân nặng, khối lượng mỡ tích tụ.

II. Phân loại béo phì theo độ tuổi

Theo chuyên gia dinh dưỡng, không chỉ đơn giản trẻ ăn nhiều, uống nhiều sữa sẽ bị. Có nhiều loại béo phì theo nguyên nhân và xảy ra tại từng độ tuổi nhất định.

✱ Theo nguyên nhân gây bệnh

Trẻ béo phì có thể xảy ra sớm do chịu ảnh hưởng từ yếu tố di truyền từ bố mẹ ông bà hay người thân cận đã và đang bị béo phì.

Tuy nhiên, bẩm sinh béo phì chỉ chiếm % nhỏ mà đa phần do những tác động bên ngoài, dinh dưỡng, …

Hình ảnh trẻ béo phì tại nhiều quốc gia trên thế giới

✱ Theo độ tuổi phát triển

• Trẻ dưới 5 tuổi: thuộc loại béo phì giai đoạn sớm của cơ thể và sẽ gây ảnh hưởng lớn về sau này nếu không kịp thời điều trị.
• Trẻ trong tuổi dậy thì: thời điểm dậy thì sẽ thay đổi lớn về cân nặng, chiều cao, sức khỏe nhưng không cân đối, kiểm soát tốt thì rất dễ bị thừa cân, béo phì.
• Trưởng thành: Có nguy cơ hình thành bệnh béo phì không cao nhưng nên thận trọng bởi sẽ tăng nguy cơ xảy ra vấn đề tim mạch, huyết áp, đột quỵ.

✱ Theo phân vùng béo phì 

• Béo bụng: chiếm đa phần bởi bụng là vùng dễ tích tụ mỡ thừa đặc biệt đàn ông thường rượu bia
• Béo đùi, mông, bắp tay, bắp chân: là dạng béo ngoại vi và phần nhiều xảy ra ở phụ nữ

Trong đó hiện tượng béo bụng rất nguy hiểm ảnh hưởng trực tiếp tới chức năng tim mạch, dễ mắc bệnh máu nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch.

??? TÌM HIỂU: Chế độ ăn uống giúp giảm béo bụng hiệu quả nhất

III. Cách xác định bệnh béo phì ở trẻ em

Thông qua những triệu chứng bên ngoài chỉ phán đoán có thể trẻ bị béo phì. Muốn xác định chuẩn tình trạng và mức độ béo  phì thì cần dựa vào số đo nhân trắc hoặc các xét nghiệm cơ thể.

3.1 Chỉ số BMI

Để đánh giá sự cân đối của cơ thể, khoa học đưa ra chỉ số BMI. Dựa vào chỉ số này, bạn có thể đánh giá sự tích mỡ, mức độ béo phì đối với những trường hợp nhẹ.

Công thức tính chỉ số khối cơ thể BMI chỉ áp dụng đúng xác định trẻ có mắc bệnh béo phì hay không đối với các bé từ 2 tuổi trở lên.

Chỉ cần biết được chiều cao và số kg của trẻ bạn dễ dàng tính ra chỉ số BMI theo công thức chuẩn:

• BMI > 25 : thừa cân
• BMI > 30: béo phì
• BMI >40: béo phì nghiêm trọng

Tuy nhiên, tính chỉ số BMI chỉ chuẩn đoán được trẻ có bị béo phì hay không còn không xác định cụ thể mức độ dư thừa mỡ hay những vấn đề sức khỏe đối với trẻ.

Đặc biệt đối với các tình trạng béo phì bất thường do bệnh lý hay tiềm ẩn những nguy cơ lớn tới sức khỏe thì chỉ đơn thuần tính chỉ số BMI không thể cho kết quả.

3.2 Kiểm tra, xét nghiệm định kỳ

Để nắm chắc tình trạng béo phì chính xác của trẻ, bạn cần tới gặp bác sĩ và làm theo những yêu cầu kiểm tra, xét nghiệm.

• Lipid máu: kiểm soát cholesterol
• Đường huyết: kiểm tra xem trẻ có dấu hiệu các bệnh về tiểu đường, đái tháo đường hay không
• Siêu âm bụng tổng quát: kiểm tra tình trạng gan thận đã bị mỡ xâm nhập chưa
• Chụp sọ não

Đối với những trẻ nằm trong mức cân nặng đáng báo động béo phì, phụ huynh cần thiết đưa trẻ đi kiểm tra định kỳ 3 tháng, 6 tháng để kịp thời khắc phục tốt nhất.

??? NÊN XEM: Hút mỡ bụng có nguy hiểm không

IV. Nguyên nhân tỉ lệ béo phì ở trẻ em ngày càng gia tăng

Thống kê, tại Việt Nam tỉ lệ bé phì tăng nhanh nhất trong số các nước Đông Nam Á. Chỉ trong 5 năm (2009 – 2014), cả nước tăng hơn 10% trẻ béo phì.

Viện dinh dưỡng quốc gia khuyến cáo đây là con số đáng báo động và nếu không thể kiểm soát tốt còn tăng nhanh trong những năm tới.

Trẻ thừa cân béo phì cần xác định chính xác nguyên nhân để có phương pháp điều trị hiệu quả

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị béo phì. Trong đó, những lý do chính phải nhắc tới:

► Nội tiết

Trường hợp này chiếm tỉ lệ rất thấp do trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng hay xảy ra tổn thương nghiêm trọng vùng hạ đồi gây nên béo phì.

► Hội chứng đa dị dạng

Trên thế giới đã có công trình nghiên cứu nhận định một số hội chứng bệnh lý ở trẻ khiến cân nặng tăng lên nhanh chóng dẫn tới bệnh béo phì.

• Hội chứng Willi – Prader – Labhart: thường gặp ở trẻ 3 – 4 tuổi xuất hiện dị dạng ở mặt, đầu chi, lùn, …
• Hội chứng Laurence – Moon – Biedi: có thể xuất hiện trẻ trong độ tuổi 10, 11 bị thiểu năng sinh dục

► Di truyền

Theo kết quả khảo sát, trẻ có bố hoặc mẹ bị béo phì chiếm 80% trong tổng số trẻ mắc bệnh. Và tỉ lệ trẻ béo phì càng cao khi có cả bố và mẹ cùng béo phì.

► Chế độ dinh dưỡng

Trẻ từ 3 tuổi trở lên ăn uống thành thạo với cơm và thức ăn. Lúc này, nhiều bậc phụ huynh chủ quan cho trẻ ăn với chế độ dinh dưỡng như người lớn.

Thường xuyên ăn cánh gà, đùi gà rán KFC, khoai tây chiên, … khiến trẻ dễ bị béo phì

Điều này là một phần nguyên nhân khiến trẻ béo phì trong những năm đầu đời. Tại từng thời điểm phát triển, trẻ cần có thực đơn chế độ ăn khác nhau thích hợp.

► Vận động thể chất

Đây là nguyên nhân chính thường gặp khiến trẻ bị bị béo phì. Do trong độ tuổi nhỏ, các bé không ý thức được việc tập luyện thường ít vận động, chỉ nằm ngồi nhiều.

Bên cạnh đó, phụ huynh bận rộn công việc thường cho trẻ chơi điện thoại, ipad sẽ làm hạn chế khả năng vận động của trẻ.

► Dậy thì sớm

Hiện nay, do nhiều yếu tố tác động khiến trẻ bị dậy thì sớm trước độ tuổi quy định. Điều này hoàn toàn không bình thường và có nguy cơ béo phì cao hơn.

?️?️?️ TÌM HIỂU: Đi bộ 1 Km đốt cháy bao nhiêu Calo

V. Tác hại, nguy cơ với sức khỏe của trẻ khi bị béo phì

Trẻ béo phì sẽ có ngoại hình to thô vóc dáng kém ưa nhìn, gặp khó khăn trong đi lại. Nhưng đó chưa phải tất cả, nguy hiểm hơn chính là sức khỏe của bé:

5.1 Bị mắc bệnh tim mạch khi còn trẻ

Vấn đề tim mạch thường xảy ra ở người tuổi cao nhưng với người bị béo phì có thể bị cao huyết áp, xơ vữa động mạch khi chỉ ở độ tuổi 25, 30.

5.2 Tăng nguy cơ mắc bệnh lý hô hấp

Việc tích tụ lượng lớn mỡ thừa sẽ khiến đường thở của trẻ bị tắc nghẽn. Do đó, trẻ chỉ cần vận động mệt, đi bộ lâu sẽ bị khó thở, thở gấp.

Đặc biệt, phụ huynh cần lưu tâm do nhiều trường hợp trẻ béo phì bị giảm khí, ngưng thở trong quá trình ngủ do hô hấp kém.

5.3 Bị bệnh về nội tiết đường tiêu hóa

Bản chất việc mỡ dư tích tụ lâu dài trong cơ thể sẽ dần xâm lấn tới các bộ phận nội tạng của cơ thể. Từ đó, chức năng gan, thận mật bị suy giảm.

Trường hợp không kiểm tra phát hiện sớm sau rất khó điều trị và ảnh hưởng tới sức khỏe lâu dài của các bé.

5.4 Khiến trẻ bị trầm cảm, tự kỷ

Sự khác biệt về hình dáng, cân nặng bên ngoài khiến trẻ béo phì có thể bị trêu chọc, kì thị, bạn bè xa lánh, …

Điều này ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý của trẻ ngay trong những năm đầu hiểu chuyện. Tình trạng này kéo dài khi đi học sẽ làm trẻ sống khép kín, tự kỉ.

⚠️⚠️⚠️ CHIA SẺ: Cách làm giảm béo mặt cấp tốc nhờ massage, bấm huyệt

VI. Cách giảm cân tốt nhất cho trẻ theo tuổi

Việc điều trị béo phì ở trẻ là cần thiết. Làm thế nào để giảm cân cho trẻ đối với từng độ tuổi sẽ có những phương pháp ổn định trọng lượng cơ thể cho trẻ phù hợp.

6.1 Bí quyết điều chỉnh cân nặng cho trẻ từ 0 – 5 tuổi

Trong những năm đầu khi chào đời, phần lớn cân nặng của trẻ chịu tác động bởi dinh dưỡng từ trong các loại sữa bột công thức.

Chuyên gia khuyên tốt nhất từ 1 – 2 tuổi, trẻ nên được uống sữa mẹ là chủ yếu đặc biệt trong 6 tháng đầu nên dùng sữa mẹ 100%.

Theo đó, những trẻ bú mẹ ít hoặc không bú mẹ (dùng sữa bột hoàn toàn) có nguy cơ bị béo phì trước 6 tuổi rất cao.

Trẻ sơ sinh nếu không kiểm soát tốt dinh dưỡng sẽ phát triển thành bệnh sau 1 vài năm

Và khi chọn sữa cho trẻ thừa cân béo phì bạn cần hết sức thận trọng tránh khiến mức độ cân nặng mỡ thừa nghiêm trọng hơn.

Bạn nên tham vấn ý kiến, các loại sữa phù hợp với tình trạng và độ tuổi nhất định của trẻ, không nên tùy tiện thử nhiều loại sữa gây ảnh hưởng hệ tiêu hóa.

6.2 Thực đơn và bài tập giảm béo cho trẻ em 6 – 10 tuổi hiệu quả

Khác biệt hoàn toàn với người trưởng thành, trong chữa bệnh béo phì ở trẻ em không thể áp dụng những phương pháp khắc nghiệt hay phẫu thuật được.

Bạn chỉ có thể kiên trì điểu chỉnh, kiểm soát cân nặng của các bé thông qua chế độ khẩu phần ăn hàng ngày và khuyến khích trẻ vận động tập luyện.

➤ Thực đơn giảm cân cho trẻ lớp 1 tới lớp 5

Phụ huynh cần lưu ý trẻ nhỏ đang trong quá trình phát triển nên việc cắt giảm khẩu phần ăn là điều không thể. Bởi có thể sẽ khiến trẻ thiếu dinh dưỡng.

Thay vào đó, cha mẹ nên chuẩn bị các thực đơn giàu chất xơ, vitamin, hạn chế protein từ thịt đỏ:

• Chế biến nhiều món ăn từ cá, tôm, cua, thủy hải sản trong các bữa ăn cho bé
• Đưa nhiều rau xanh, hoa quả vào khẩu phần trong ngày ở cả bữa chính và bữa phụ
• Không nên cho trẻ ăn bánh kẹo ngọt hay các đồ ăn vặt chiên dầu mỡ: bim bim, bánh khoai, …
• Hạn chế tối đa để trẻ ăn nhiều mì tôm, xúc xích ăn liền
• Trẻ cần được ăn đúng giờ và nên kiểm soát không cho ăn bất cứ thứ gì sau 20 giờ tối.

➤ Bài tập yoga giảm béo đơn giản cho trẻ 7, 8,9 tuổi

Đối với trẻ bạn tuyệt đối không được vội vàng hay ép trẻ tập luyện theo mục tiêu cao của bạn hay những bài tập khó phức tạp như người lớn.

Các trẻ nhỏ chỉ nên lựa chọn những bài tập đơn giản như: gập bụng, ngồi xổm, bật nhảy, chống đẩy với tần suất hợp lý.

Đặc biệt, bạn nên sắp xếp công việc cùng trẻ thực hiện những bài tập giảm cân. Chắc chắn các bé sẽ vui vẻ và có động lực tập hơn.

Chỉ nên cho trẻ tập luyện 15 – 20 phút/ ngày và không tập quá 5 ngày/ tuần

6.3 Thuốc giảm cân cho trẻ béo phì 11, 12, 13 tuổi

Trên thị trường có quảng cáo và bán rất nhiều những loại thuốc giảm cân, điều trị béo phì cho trẻ từ 10 tuổi trở lên.

Hiện tại, nghiên cứu khoa học chưa thể khẳng định chắc chắn công dụng giảm béo và tính an toàn của các sản phẩm thuốc giảm cân.

Vì vậy, bạn chỉ nên sử dụng các loại thuốc theo đơn của bác sĩ. Đặc biệt trẻ trong độ tuổi dậy thì không nên uống thuốc bừa bãi có thể gây rối loạn, sinh bệnh.

6.4 Giải pháp giảm béo cho trẻ trên 18 tuổi

Thông thường, các bé 17, 18 tuổi bị béo phì nhiều năm tuy được phụ huynh áp dụng nhiều phương pháp nhưng không thể cải thiện được cân nặng.

Những trường hợp này chỉ đơn giản tập luyện dinh dưỡng sẽ không hiệu quả giảm cân. Chuyên gia khuyên nên lựa chọn hút mỡ công nghệ tại bệnh viện.

Kết quả nghiên cứu, trẻ từ 15 tuổi trở lên rất khó giảm cân tiêu mỡ bằng ăn kiêng tập luyện

THĂM KHÁM TƯ VẤN CÁCH TRỊ BÉO PHÌ CHO TRẺ 18 TUỔI!

VII. Kinh nghiệm phòng ngừa hiện tượng béo phì ở trẻ em

Do vậy, ngay từ bây giờ, bạn nên xây dựng một chế độ ăn uống, tập luyện và theo dõi sát sao tình trạng phát triển cân nặng của trẻ để phòng ngừa bệnh béo phì.

1. Chế độ vận động 

Xây dựng một lịch trình tập luyện khoa học, phù hợp cho trẻ là điều mỗi bậc phụ huynh nên làm không chỉ ngăn chặn nguy cơ béo phì mà còn tốt cho sức khỏe con bạn.

Sẽ không tốn quá nhiều thời gian, chỉ 20 phút mỗi ngày cùng các bé tập thể dục sẽ giúp bé năng động và ba mẹ cũng có cơ hội thân thiết hơn với trẻ.

Quan trọng nhất là bạn không được bỏ cuộc trước các bé và cố gắng khích lệ trên tinh thần tích cực, không ép buộc.

Tùy từng độ tuổi, bạn cân nhắc lựa chọn một số bài tập phù hợp dựa trên các tiêu chí: đơn giản, kĩ thuật không phức tạp, cường độ thấp.

Đạp xe, chạy nhảy cũng là các cách để kích thích trẻ vận động

♻️♻️♻️ THAM KHẢO: Cách đạp xe giảm cân khoa học

2. Chế độ dinh dưỡng

“Cặp đôi hoàn hảo” phòng tránh hiện tượng trẻ béo phì chính là tập luyện và chế độ ăn uống. Theo đó, nếu thiếu một trong 2 yếu tố đều khó phát huy hiệu quả được.

Bạn không nên chiều theo sở thích ăn uống tùy ý của trẻ mà nên hướng trẻ tới những món ăn dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe.

Bạn cần có thời gian tìm hiểu hoặc tham vấn chuyên gia dinh dưỡng để có được thực đơn ăn uống tốt nhất cho các bé để phát triển toàn diện.

??? NÊN XEM: Thực đơn Eat Clean dễ làm

3. Theo dõi, giám sát

Đồng thời, hãy đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe, theo dõi cân nặng định kỳ. Việc làm này là cần thiết giúp phát hiện kiểm soát thừa cân béo phì.